Khởi đầu
Năm 2018 CIRUM khởi tạo một chiến lược “Trải nghiệm các giá trị văn hoá – sinh thái của các cộng đồng dân tộc thiểu số Việt Nam” nơi CIRUM hỗ trợ, tư vấn tổ chức các hoạt động cộng đồng phát triển các mô hình về quyền bảo vệ, quản lý và sử dụng nguồn tài nguyên đất, rừng của cộng đồng trên cơ sở tôn trọng luật tục, kiến thức bản địa và các giá trị văn hoá truyền thống. Chiến lược nhằm nâng cao nhận thức và truyền cảm hứng tới con người đang sống và làm việc trong xã hội gọi là “công nghiệp hoá và hiện đại hoá” về các giá trị tri thức bản địa của người bản địa sống dựa vào tài nguyên đất, rừng. Đây là một cách tiếp cận để bảo vệ và phát triển văn hoá bản địa nơi con người và thiên nhiên sống hoà quyện vào nhau, nương tựa nhau, bảo vệ nhau, cải thiện sinh kế và góp phần ổn định cuộc sống và an toàn xã hội.
Năm 2019, CIRUM thử nghiệm tổ chức các chuyến trải nghiệm tới các cộng đồng dân tộc người Hà Nhì, Dzao Đỏ tại huyện Bát Xát, và dân tộc người H’mông, Nùng tại huyện Bắc Hà, Simacai, tỉnh Lào Cai. Khách hàng của CIRUM chủ yếu là các em nhỏ và những học sinh đang học trong nhà trường phổ thông đi cùng các bậc phụ huynh, các bác ở tuổi nghỉ hưu, bạn cùng lớp năm xưa, các bạn nước ngoài sống và làm việc ở Việt Nam, các cặp vợ chồng sang Việt Nam du lịch khám phá và một số thanh niên muốn tìm hiểu văn hoá bản địa. Tất cả đều có cảm giác thoả mãn, ấn tượng với một thời gian ngắn được tận hưởng ở nơi núi rừng sinh thái, khí hậu mát mẻ, con người hiền lành, thật thà và cả những thức ăn cũng rất đậm đà bản sắc núi rừng như chính con người của họ. Họ ấn tượng về nhiều sự khác biệt, nhưng cũng lắng đọng những suy âu bởi những điều kiện sinh hoạt của cộng đồng còn khó khăn; các đồ chơi, sách vở của các em nhỏ ở đây còn nhiều thiếu thốn và tận mắt nhìn các em nhỏ làm việc giúp bố mẹ công việc nhà, chăn nuôi lợn, gà mà lòng không khỏi suy tư về các điều kiện đầy đủ, được nuông chiều của các con cháu ở đô thành - cần có sự thay đổi. Vui mừng hơn là các em thực sự đã có sự thay đổi nhận thức và hành vi sau chuyến trải nghiệm.
Sau mỗi chuyến trải nghiệm, CIRUM đúc kết được kinh nghiệm khác nhau từ những góp ý chân tình của khách hàng và khẳng định chiến lược Nếp Xưa phù hợp với triết lý hoạt động và nhu cầu của xã hội. Cùng với Nếp Xưa, mô hình Ngâm tắm thuốc nam của dân tộc người Dzao Đỏ thôn Sải Duần, xã Phìn Ngan, tỉnh Lào Cai do CIRUM hỗ trợ và tư vấn về phương pháp luận tiếp cận xây dựng một mô hình thực sự là của cộng đồng, do cộng đồng và vì cộng đồng. Cộng đồng quyết định mọi vấn đề và tự điều hành theo cách riêng của họ tôn trọng luật tục và giá trị văn hoá truyền thống, đặc biệt là bảo tồn tri thức thuốc nam, cây thuốc nam, thầy thuốc nam, góp phần cải thiện thu nhập, bảo vệ rừng cộng đồng và đoàn kết dân bản. Nếp Xưa và Sải Duần sẽ kết nối, hợp tác để cùng phát triển.
Trong những năm tới CIRUM hợp tác với khu thực hành sinh thái nhân văn vùng cao (gọi là HEPA) để thực hiện các chiến lược nâng cao nhận thức xã hội về canh tác sinh thái, nông nghiệp sinh thái, nuôi dưỡng thiên nhiên, bảo vệ môi trường vì quyền lợi thiết thực của con người và quyền của thiên nhiên. CIRUM hợp tác với mô hình ngâm tắm thuốc nam Sải Duân để phát triển du lịch cộng đồng nơi người dân làm chủ và điều hành mô hình, đảm bảo quyền sở hữu và lợi ích cộng đồng.
Phương pháp tiếp cận và chiến lược 2019-2023
(1) Chúng tôi và các cộng đồng là đối tác tin tưởng của nhau. Chúng tôi làm việc với các tổ chức vận hành du lịch có trách nhiệm để cùng thiết lập các tuyến trải nghiệm du lịch văn hoá sinh thái thân thiện nhằm đáp ứng nhu cầu của xã hội, đồng thời tạo thu nhập ổn định cho các đối tác và các quyền của thiên nhiên và con người được bảo vệ;
(2) Chúng tôi hợp tác với hai đối tác chính: (i) Khu Thực hành Sinh thái Nhân văn (HEPA) tại xã Sơn Kim 1, Hương Sơn, Hà Tĩnh; (ii) Cộng đồng người Dao đỏ thôn Sải Duần, xã Phìn Ngan, Bát Xát, Lào Cai để cùng nhau xây dựng thành công mô hình;
(3) Phát triển mô hình du lịch cộng đồng tại các bản làng nơi chúng tôi làm việc gần 20 năm qua. Cộng đồng là đối tác cung ứng dịch vụ du lịch sinh thái.
Để có thêm thông tin về Nếp Xưa, xin mời các bạn xem
tại đây
